Zamek w Sztumie to jedna z gotyckich perełek na mapie Polski. Wielokrotnie dewastowany, rozbierany, wreszcie w pewnym stopniu odbudowany po 1945 roku. Właśnie trafił do rejestru Pomorskiego Konserwatora Zabytków.


Niewiele zabytków na pomorzu nie zostało wprowadzonych jeszcze do rejestru. Dlatego nieobecność na liście tak ważnego obiektu jak zamek wzniesiony w latach 1325 – 1336 przez Zakon Najświętszej Marii Panny budziła kontrowersje. Objęcie obiektu opieką przez Pomorskiego Konserwatora Zabytków niesie ze sobą również inne konsekwencje. Konserwator zezwolił na sprzedaż obiektu i uregulował kwestie związane z wymaganiami z jakimi będzie musiał się liczyć nowy nabywca. Urząd jednak wesprze nowego właściciela w staraniach o pozyskanie środków unijnych na remont pozostałości średniowiecznej twierdzy.

W czasach krzyżackich zamek stanowił siedzibę wójta, zaś wielcy mistrzowie wykorzystywali go głównie jako bazę podczas polowań. Zachowały się informacje mówiące o tym, że na jego terenie około 1406 roku działał zwierzyniec należący do Ulricha von Jungingena. W 1410 roku wojska polskie zmierzające w stronę Malborka zdobyły i spaliły zamek. Kolejne uszkodzenia były wynikiem wojny trzynastoletniej. W 1466 roku Sztum włączono do Polski. Prawdziwy początek upadku zamku datuje się jednak na 1626 rok, kiedy to na te tereny przybyli Szwedzi. Największe zniszczenia przyniosły wojny w latach 1656-1660 i 1700-1721. W 1835 roku, kiedy Sztum należał do zaboru pruskiego, rozpoczęto wyburzanie pokrzyżackich murów. W miejsce wielu dawnych średniowiecznych budowli postawiono nowe – w tym sąd i więzienie. Po 1945 roku rozpoczęto prace konserwatorskie i renowacyjne. Nie ukończono ich do dziś.