Po niewielkim zamku w Barczewie nie ma dziś niemal śladu. Przejeżdżający przez tą miejscowość w województwie warmińsko-mazurskim, rzadko są świadomi tego co działo się tu przed wiekami.

W IV wieku na terenie dzisiejszej środkowej i południowej Warmii, biskupi kościoła katolickiego przeprowadzali wielką kolonizację. W przedsięwzięciu zanotowano ogromny udział ludności polskiego pochodzenia.

Pierwsze zapisy świadczące o istnieniu miasta Barczewo, pochodzą z 1325 roku. Około 1329 roku Eberhard, biskup Warmii, zainicjował wzniesienie drewniano-ziemnego zamku, którego zarządca został komornik ? Fryderyk von Libenzel. Rozwój miasta przerwał najazd Litwinów, którzy w 1354 roku doszczętnie je zniszczyli.

Odbudowa miasta nastąpiła w odległości około siedmiu kilometrów na wschód od poprzedniej lokacji, na sztucznej wyspie na rzece Pisy. Dzięki temu wzrósł poziom bezpieczeństwa w osadzie. W 1364 roku Jan I Stryprock, biskup warmiński, nadał Barczewu przywilej lokacyjny na prawie chełmińskim.

Nowy zamek, wzniesiony w północno-wschodniej partii miasta, z dwóch stron był asekurowany korytem kanału rzeki Pisy. Budowla była przypuszczalnie dwuskrzydłowa i tworzyła z murami miejscami spójny system obronny.

W 1414 roku zamek znalazł się w centrum wojny zwanej "głodową". Wojska polsko-litewskie oblegające Lidzbark Warmiński splądrowały wiele wsi i miasteczek, między innymi Barczewo. Nie oszczędzali nikogo, zwłaszcza kobiet. Barczewo było jedną z tych miejscowości, która ucierpiała najbardziej. W czterdzieści lat później zamki biskupie opanowały wojska Związku Pruskiego, jednak w lipcu 1455 roku Krzyżacy przejęli zarówno zamek, jak i miasto. Zakon utrzymał te terany w swoim władaniu aż do końca wojny trzynastoletniej, w której to załoga pod dowództwem Jerzego Lobel'a wykazywała dużą aktywność.

Ostatnia wojna Polski z Zakonem w latach 1519-1521 przyniosła kolejne niebezpieczeństwa. W kwietniu 1520 roku w okolicach miasta zakon poniósł klęskę w bitwie z wojskami mazowieckimi. Fabian Luizjański, próbując zachować neutralność wobec walczących stron, wyraził zgodę na obsadzenie zamków i miast na terenie Warmii przez polskie wojska. Wkrótce Barczewo uratował przed oddziałami Zakonu polski rotmistrz Mikołaj Skotnicki.

Na przestrzeni wieków miasto i zamek wielokrotnie ulegało groźnym pożarom. Miały one miejsce w 1380, 1418, 1544, 1594 oraz 1798 roku. Ostatni pożar okazał się dla zamku zabójczym. Ogromne zniszczenia sprawiły, że podjęto decyzję o częściowej rozbiórce budowli, zaś najlepiej zachowane skrzydło mieszkalne w 1826 roku zaadoptowano na potrzeby budynku szkoły. Budowla ta istnieje do dziś.

Kiedy w 1945 roku zostało zbombardowane, nieodwracalnie zniknęło 60% zabudowy. Zachowały się fragmenty murów obronnych i dwa zabytkowe kościoły. Pierwszy to późnogotycki kościół parafialny przebudowywany w XVI i XVIII wieku, zaś drugi to kościół pofranciszkański pochodzący z końca XIV wieku. W tym ostatnim znajduje się bezcenne dzieło gdańskich artystów Wilhelma i Abrahama van der Block - nagrobek Andrzeja i Baltazara Batorych.


Źródło:
Mieczysław Haftka "Zamki krzyżackie w Polsce - Szkice z dziejów"
Praca zbiorowa "Warmia i Mazury - Przewodnik ilustrowany"