Armię francuską poiły i karmiły markietanki. Choć już podobno w czasach napoleońskich żołnierze mieli pierwsze manierki osobiste. Były to szklane butelki zatykane korkiem, w osłonie z wikliny, noszone na sznurze. Po ogłoszeniu II Cesarstwa podjęto pierwsze próby unowocześnienia armii. Po przegranej wojnie francusko-pruskiej w 1870 stało się jasne że armia francuska musi się zmodernizować. Objęło to również wyposażenie żołnierzy. Przyjęto indywidualne manierki i menażki.

Manierka wz. 1852 (Mle. 1852 Bidon)
Manierka zbudowana ze stali ocynkowanej, w kształcie owalu z spłaszczonym jednym bokiem. Góra i dół płaskie. Od góry posiada dwa otwory: większy i mniejszy do picia w czasie marszu, zatykane na drewniane lub korkowe zatyczki. Zatyczki zabezpieczono przed zgubieniem sznurkiem przymocowanym do drucianego uszka na górze manierki. Manierka umieszczona w niebieskim wełnianym pokrowcu. Całość noszona na ramieniu na pasku skórzanym przymocowanym za pomocą uszek do boków manierki. Nie wiem czy posiadała kubek (fot. 1). Na zdjęciu manierka posiada dosztukowany dłuższy większy wlot.

Menażka wz.1852 (Mle.1852 Gamelle Individuelle)
Menażka z blachy ocynkowanej, w kształcie kociołka z pokrywką. Do pokrywki przymocowana była klamerka, połączona łańcuszkiem z jednym z uszu kociołka. W środku posiadał mały talerz i rękojeść pozwalającą na gotowanie nad ogniem (fot. 2). Jednak te elementy były często gubione w okopach. Menażka sygnowana była na pokrywce. Np. S. S&C° 1900, M.J.C 1915, R.S.D 1912.
Każdy żołnierz dostawał też sztućce (Couvert): widelec (z czterema zębami) i łyżkę, wykonane z cyny. Przenoszone były w chlebaku. Widelec z założenia przeznaczony był do używania podczas pobytu w garnizonie. Podczas wojen i ćwiczeń poligonowych używano tylko łyżki.

Manierka wz. 1877 (Mle. 1877 Bidon)
Istniały dwie wersje: o pojemności 2 lub 1 litra (fot. 3). Manierka stalowa umieszczona w wełnianym pokrowcu niebieskim lub khaki (późniejsza produkcja). Posiadała dwa otwory zamykane na drewniane lub korkowe zatyczki, zabezpieczone sznurkiem do uszek na pasek nośny. Większy otwór służył do nalewania, mniejszy do picia w czasie marszu. Bo bokach były przymocowane dwa uszka do mocowania skórzanego pasa nośnego. Manierka przewieszana była przez ramię. Sygnowana na boku (fot. 4). Dwulitrowa wersja początkowo była zarezerwowana dla oddziałów służących w Afryce, ale od lata 1915 z uwagi na problemy w zaopatrywaniu oddziałów walczących na pierwszej linii w pitną wodę zaczęto wydawać je wszystkim oddziałom. W czasie walk I WŚ żołnierze francuscy nosili często po dwie manierki. Jedna z typową mieszanką wina z wodą, druga zaś zawierała kawę ze spirytusem.
Do manierki wydawano kubek regulaminowy (Quart Réglementaire), służący m.in. do odmierzania przydziałowego wina (fot. 5). Produkowany z cyny. Noszony był na sznurku zabezpieczającym zatyczki do manierki. Nie był sygnowany.

Manierka kawaleryjska wz 1884 (Mle. 1884 Cavallerie Bidon)
W 1884 wprowadzono aluminiową manierkę dla kawalerii o pojemności 0,9 litra (fot. 6).

Wyposażenie drużyny
Oprócz indywidualnego wyposażenia każdego żołnierza w armii francuskiej istniało wyposażenie kuchenne na szczeblu drużyny. Jego ilość było modyfikowana w trakcie trwania wojny. Były to:
dwa talerze mieszczące porcje dla czterech ludzi ( Gamelle de Campement dit Plat ? Quatre) (fot. 7). Były to duże metalowe talerze z uchwytami, służące do przygotowywania porcji dla czterech ludzi. Talerz był przenoszony w płóciennym pokrowcu.
cztery większe menażki, służące do przenoszenia jedzenia do okopów (Marmite dit Bouthéon). Duży, nerkowy kociołek z przykrywką i pałąkiem. Służył do przenoszenia gotowych racji do okopów (fot. 8).
dwa płócienne wiadra wz. 1881 (Mle.1881 Seaux en Toile). Składane, płócienne wiadro, służące do przenoszenia pitnej wody z tyłów do okopów.
jeden młynek do kawy na dwie drużyny (Mle.1896 Moulin ? Café "Klepper"). Zrobiony z blachy ocynkowanej. Był takich samych rozmiarów jak menażka wz. 1852. Rączka młynka była chowana do środka. Mechanizm młynka był przynitowany do pokrywki, która była przymocowywana do kociołka za pomocą sztaby zaczepianej o uszy (fot. 9).

Manierka wz. 1935 (Mle. 1935 Bidon)
Na początku lat 30-tych podjęto prace nad kolejną modernizacją wyposażenia. Nową zmodernizowaną manierkę wprowadzono do wyposażenia w roku 1935. Posiadała pojemność 2 litrów (fot. 10). Od poprzedniego modelu różniła się usunięciem dodatkowego otworu do picia w marszu i wprowadzeniem nowego typu pokrowca wiązanego rzemieniem. Sygnowana na boku. Np. CABANES&Cie 1940 Paris.

Menażka wz.1935 (Mle.1935 Marmite Individuelle)
Nowa menażka była prostokątna, wykonana z aluminium. Składała się z trzech części: kociołka, pokrywki i wewnętrznego pojemnika służącego za talerzyk. Kociołek posiadał aluminiowy druciany pałąk przymocowany za pomocą przynitowanych uchwytów. Pokrywka miała drucianą aluminiową rączkę. Menażka była sygnowana na spodzie kociołka (fot. 11) np. M.M.T.1939 TOURNUS.
Do środka menażki wkładano aluminiowy, wąski kubek (Quart). Posiadający uchwyt (podwójne uszka) przymocowany do jego boku za pomocą trzech nitów. Sygnowany na spodzie (fot. 12) np. BOURGEAT 1940.
Sztućce (Couvert) były identyczne jak we wzorze 1852. Długość 20cm. Jedyna różnica polegała na tym, że teraz były wykonane ze polerowanej stali (fot. 13).
Oprócz tego żołnierz miał "żelazną porcję" (boîte a vivres de réserve). Pudełko wykonane z cyny o wymiarach 230x65x130 mm. W nim miał: chleb- 200 g, konserwę mięsną- 300 g i czekoladę- 125 g (fot. 14- nr 1).

Wyposażenie drużyny
W 1940 roku zmodyfikowano wyposażenie zespołowe. Wchodziły do niego:
dwa talerze mieszczące porcje dla czterech ludzi ( Gamelle de Campement dit Plat ? Quatre) (fot. 14- nr 11).
jeden duży kociołek (Marmite de Campement) (fot. 14- nr 12).
dwa płócienne wiadra (Seaux en Toile). Składane, płócienne wiadro, służące do przenoszenia pitnej wody z tyłów do okopów (fot. 14- nr 10).
dwie torby do przenoszenia suchego prowiantu (Sacs a Distribution).
jeden scyzoryk (Couteau a Conserves) na trzech ludzi, zawierający nóż, otwieracz do konserw, korkociąg do wina (fot. 14- nr 14).
jeden młynek do kawy na pluton (Mle.1935 Moulin ? Café ). Prawie identycznie wyglądał jak młynek wz. 1896 (Mle.1896 Moulin ? Café "Klepper"). Różnice polegały na tym że uszy były wykonane z blachy i przynitowane do kociołka, a mechanizm był przytwierdzony do pokrywki za pomocą śrub (fot. 15).
Od 1934 roku wyposażenie zespołowe nie było przenoszone przez żołnierzy, a było przewożone w taborach. Armia Francuska nie posiadała indywidualnych podgrzewaczy żywności, choć firmy francuskie produkowały takie na rynek cywilny. Gorący posiłek był wydawany z kuchni polowych (jedna na kompanię) bądź przygotowywany na talerzach na otwartym ogniu. Posiłki z kuchni polowych wydawano wieczorem. Każdy żołnierz dostawał wtedy porcję gorącego mięsa (na wieczór) i ewentualnie drugą zimnego na dzień następny. Rano fasowano kubek kawy i wodę do manierki (czasem z winem- przydział pół litra na dzień).
PS
Specjalne podziękowania dla Davida Lehmanna za udostępnienie materiałów francuskojęzycznych i przetłumaczenie ich.


fot 1 - Manierka m1852


fot 2 - Menażka m1852


fot 3 - Manierki m1877


fot 4 - Manierka m1877


fot 5 - Kubek


fot 6 - Manierka m1884


fot 7 - Talerz


fot 8 - Marmite dit Bouthéon


fot 9 - Młynek do kawy m1896


fot 10 - Manierka m1935


fot 11 - Menażka m1935


fot 12 - Kubek m1935


fot 13 - Sztućce


fot 14 - Oporządzenie 1940


fot 15 Młynek do kawy m1935


fot 16 - Żołnierze francuscy podczas posiłku


Źródła
François Vauvillier "1940 - L'infanterie".
François Vauvillier "L'automobile sous l'uniforme" .
?Militaria magazine" nr 235 i 237.
http://www.reenactor.net/units/151ri/8-une.html
http://www.nomanslandmilitaria.com
http://meltingpot.fortunecity.com/utah/894/militariaforsale/index.htm
http://histoire-collection.com/catalog_3.html
http://cafepoivre.free.fr/troupe/troupe.htm
www.8ra.be/uniforme.htm