Kuchenny sprzęt wojskowy - Inne Oblicza Historii

ZOBACZ

Najnowszy numer
Wiedza i Życie – Inne Oblicza Historii nr 36

Austro-Węgry

Wyposażenie armii austro-węgierskiej weszło na wyposażenie wielu państw rejonu bałkańskiego. Szczególnie powstałych po rozpadzie monarchii. Nie można rozpatrywać tych państw nie zapoznawszy się z ekwipunkiem armii KuK.

Manierki

Pierwsze manierki wprowadzono po roku 1763. Oddziały austriackie (niemieckie) dostały drewniane manierki o pojemności 7 porcji, zaś węgierskie manierki używane przez wieśniaków węgierskich (tzw. czutoras). Były to drewniane manierki z nóżkami o pojemności ok. 1l. (fot. 1). W 1798 roku wprowadzono do piechoty małe wklęsłe manierki o pojemności ok. 3 porcji.

Manierka wz. 1865 (Feldflasche M1865)
Szklana manierka o pojemności 0,5l. Obszyta skórą, zamykana na korek w metalowej osłonie. Noszona na ramieniu na skórzanym pasku przymocowanym do skórzanego pokrowca za pomocą trzech szlufek (fot. 2). Do dna manierki był przymocowany metalowy kubek-miseczka. Istniały też wersje w pokrowcu z wikliny (fot. 3)

Manierka wz. 1868 (Feldflasche M1868)
Manierka szklana o pojemności, pokryta suknem. Manierka osłonięta była w dwie wypukłe stalowe związane sznurkiem, który przedłużony służył jednocześnie za pasek nośny (fot. 5, 6). Jest to ta sama szklana manierka co wz. 1865, którą ze względów oszczędnościowych postanowiono nie obszywać skórą a suknem.
W tym samym roku wszedł też model stalowy o pojemności ok. 1l, dla oddziałów sanitarnych. Od ok. 1880 roku był zastępowany szklanym modelem wz. 1868.

Manierka wz. 1888 (Feldflasche M1888)
Manierka stalowa, emaliowana o pojemności 0,45l. Zamykana korkiem przymocowanym sznurkiem do jednego z dwóch uszu na górze manierki. Do dna manierki mocowany był emaliowany kubek z uchem na boku, przez które przewleczony był sznurek mocujący go do uszek manierki. Produkowane z wypukłym dnem. Noszone w specjalnej przegródce w chlebaku (fot. 7), jednak zdjęcia przedstawiają żołnierzy z przewieszonymi manierkami przez ramię. Widocznie miejsce w chlebaku było wykorzystywane w inny sposób, tudzież to druga manierka. W wersji dla piechoty miała zawieszenie ze sznurka. W 1910 roku wprowadzono skórzane zawiesie dla kawalerii (fot. 8). Jako pierwsze manierki były sygnowane przez producenta- na boku manierki i kubka. Produkowane m.in. przez: E.W. AUSTRIA, B.G.&B., B.G.B. BRUNN, K&F MODLING, BRUDER BRAUCHBAR&GOTLIEB BRNO, RAKOTTYA KR, C. B&T, FLEISCHMANN MODLING,

Manierka wz. 1909 (Feldflasche M1909)
Pierwsza manierka produkowana z aluminium. Pojemność 0,5 l. Nadano jest charakterystyczny kształt „łezki" (fot. 9). Z przodu posiadała karbowania, zapobiegające wgnieceniom podczas użytkowania. Zamykana na korek, przymocowany sznurkiem (dla piechoty) bądź rzemieniem (dla kawalerii) do szyjki. Noszone prawdopodobnie w podobnie jak M1888, wprawdzie są fotografie zachowanych wełnianych pokrowców, ale nie posiadają one śladów po pasku (fot. 10). Są to pewnie improwizowane pokrowce przez samych żołnierzy. Natomiast wersje z zawiesiem kawaleryjskim (wprowadzonym w 1911) miały pasek skórzany do noszenia na ramieniu. (fot. 11). Produkowane prawdopodobnie tylko do 1915 roku (nie spotkałem się z późniejszymi bicami). Manierka sygnowana na szyjce. Produkowana m.in. przez: GLOSTER, TELMUS TARSA, T.A., SCHOLTZ, SCHOLTZ-MATEOCZ, AUSTRIA, P.S., V.E.L., V.E.M.F., VESTA, CLOETER.
Dodatkowo znakowane LW- przeznaczone dla jednostek Landwehry.
Istnieje też wersja manierki stalowa (fot. 12). Została znaleziona na polu bitwy z I WŚ. Prawdopodobnie jest to ersatz, jednak nie natrafiłem na ślad informacji na ten temat.

Manierka wz. 1915 (Feldflasche M1915)
Ostatni model manierki austro-węgierskiej. Kształtem identyczna do wz1888, zwiększono tylko jej pojemność do 0,55 l (fot. 13). Produkowano je (oprócz standardowej) w kilku wersjach: z płaskim dnem (fot. 14), okrągłe (fot. 15), owalne (fot. 16). Z zawiesiem dla piechoty (fot. 17) i kawalerii (fot. 18). Noszona podobnie jak poprzednie. Podobnie jak w poprzednim wypadku, żołnierze wyposażali je w pokrowce, ale często na fotografiach żołnierze pozują z samymi manierkami (fot. 19). Dla oddziałów sanitarnych opracowano typ zawiesia łączący dwie manierki (fot. 20). Sygnowane z przodu manierki. Produkowane m.in. przez: E.W. AUSTRIA, B&Co KISGARAM, H&C.A.-G., B.G.B. BRUNN, AUSTRIA WERKE, LIGETFALU, LIGETFALU R.T.- K.R., K.R. SCHOLTZ, FS, SCHOLTZ-MATEOCZ, E.W. BIELITZ.

Menażki

Menażka wz. 1869 (Essgeschirr M1869)
Menażka w kształcie kociołka, składająca się z dwóch części. Produkowana ze stali platerowanej, później zaczęto produkować także wersję emaliowaną, prawdopodobnie już w czasie wojny (fot. 21). Dolna część posiada dwie klamerki, do troczenia, umieszczone po bokach- nie posiadała pałąka, górna jedno uszko- bez rączki, prawdopodobnie za rączkę używano bagnetu włożonego do tegoż uszka. W wersji emaliowanej sygnowana na środku patelni. Niektóre egzemplarze wyposażono w fabryczne pokrowce. Często zdarzają się egzemplarze nie sygnowane. Noszona była na plecaku (fot. 22).

Menażka wz1914 (Kochgeschirr M1914)
Prostokątna menażka, podobnie jak poprzednia wersja składająca się z dwóch części. Podobnie również produkowana w wersji emaliowanej i ze stali platerowanej (fot. 23). Dolna część posiadała pałąk wykonany z ceownika oraz klamerkę do troczenia z prostokątnym otworem. Często są sygnowane na rączce np. AUSTRIA 1917. Górna część posiada drucianą rączkę. Noszono ją także przytroczoną do plecaka.