zaloguj przez facebook



Jesteś tutaj » Strona główna » SERWISY IOH » Broń pancerna » Artykuły » Czołgi ciężkie T1, T1E1, T1E2, M6, M6A1 i M6A2E1

Czołgi ciężkie T1, T1E1, T1E2, M6, M6A1 i M6A2E1


Wybuch wojny w Europie spowodował powtórne zainteresowanie się decydentów US Army czołgami ciężkimi.Opracowywanie podstawowych założeń projektu rozpoczęto w Aberdeen Proving Ground już we wrześniu 1939 roku.22 maja 1940 roku Ordnance Comitee Minutes (OCM) 15842 zaproponowało opracowanie projektu czołgu ciężkiego o masie ok. 50 ton (amerykańskich).
Pierwotnie miał być to wóz wielowieżowy - dwie główne miały być uzbrojone w 75mm armaty T6 (pole ostrzału ok. 250 stopni każda).Z dwóch pozostałych wież, pierwsza miała być uzbrojona w armatę 37mm i karabin maszynowy .30., zaś druga - w armatę 20mm i taki sam karabin maszynowy.Dodatkowo czołg miał być uzbrojony w 4 karabiny maszynowe .30 w jarzmach kulistych: dwa miały być umieszczone w tylnych narożnikach pojazdu, zaś dwa pozostałe w płycie czołowej.
Założenia te zaakceptowano 11 lipca 1940 roku przyznając projektowi oficjalną nazwę T1.
Wkrótce uległy one jednak zmianie (OCM 16200 z 24-go października 1940, zatwierdzone 22-go listopada 1940), co dobrze ukazuje drewniany model, jaki w tym czasie zbudowano.Zrezygnowano z czterech wież na rzecz jednej, dużej, osadzonej na pierścieniu o średnicy 69 cali (175.3cm).Uzbrojona miała ona być w dwie armaty: przeciwlotniczą armatę trzycalową (76.2 mm) T9 i 37mm armatę M5E1.Planowano zastosowanie elektrycznego mechanizmu obracania wieży firmy Westinghouse (utrzymano mechanizm ręczny jako zapasowy).Zakładano też zastosowanie elektrycznego systemu elewacji i zyroskopową stabilizację armat.O ile później z tego pierwszego zrezygnowano, to stabilizator w projekcie utrzymano.
Rozkład stanowisk wewnątrz wieży odbiegał od przyjętego później - dowódca siedział po lewej stronie armaty 3 calowej.Miał on prócz dowodzenia czołgiem operować karabinem maszynowym .30 cala umieszczonym w wieżyczce identycznej, jak montowana w czołgach średnich M3.Celowniczy siedział po prawej stronie wieży i miał mieć do dyspozycji celownik teleskopowy i peryskop .Stanowisko ładowniczego znajdować się miało za celowniczym.Prócz ładowania obu armat miał on obsługiwać karabin maszynowy .50 cala zabudowany w jarzmie walcowym z tyłu wieży (miał on służyć zarówno do zwalczania celów naziemnych, jak i powietrznych o kącie ostrzału od minus pięciu stopni do plus sześćdziesięciu stopni w płaszczyżnie pionowej).
Załoga łącznie miała składać się z sześciu żołnierzy (perwotnie w/g OCM 16200 - z siedmiu): dowódcy, celowniczego, ładowniczego, amunicyjnego, kierowcy i pomocnika kierowcy/przedniego strzelca.
Dwa karabiny maszynowe .30 cala miały być zamontowane po obu stronach cołowej płyty pancernej i miały być elektrycznie sterowane przez kierowcę.Pomocnik kierowcy miał do dyspozycji dwa karabiny maszynowe .50 cala w jarzmie walcowym.
By rozwiązać problemy związane z napędem pojazdu o tej masie do współpracy w pracach konstrukcyjnych zaproszono inżynierów z SAE (Society of Automobile Engineers). Spośód trzech zaproponowanych przez SAE silników wybrano chłodzony powietrzem silnik gwiazdowy Wright G-200 o mocy maksymalnej 960 KM przy 2300 obrotach na minutę).Nie istniała jednak żadna skrzynia przekładniowa zdolna do współpracy z silnikiem o tak dużej mocy i o tak wysokim momencie obrotowym.Jej opracowanie okazało się najtrudniejszym z zadań zespołu pracującego nad czołgiem T1.
Projekty zespołów napędowych przedstawiły takie firmy, jak: Schneider Hydraulic Corporation, Twin Disc Clutch Company, Borg Warner Corporation.Oldsmobil (General Motors) przedstawił pierwszy projekt transmisji Hydramatic.Electromotive Division koncernu General Motors i General Electric (wówczas budowali najlepsze na świecie lokomotywy diesel'owskie) przedstawili projekt napędu benzynowo-elektrycznego, który odrzucono ze wzglegu na masę wyższą o pięć ton on najcięższego rozwiązania konkurencji.
SAE zaleciło wybór propozycji firmy Oldsmobile, przy jednoczesnym przetestowaniu pozostałych rozwiązań celem zebrania doświadczeń.
Jeszcze w sierpniu 1940 roku Baldwin Locomotive Works otrzymał kontrakt na opracowanie i zbudowanie egzemplarza prototypowego czołgu ciężkiego T1, napędzanego przez silnik G-200 przy zastosowaniu transmisji Hydramatic.
Wkrótce potem General Electric Company zasygnalizowało gotowość do zbudowania napędu benzynowo-elektryvznego, który zwiększyłby masę pojazdu o dwie, a nie pięć ton.Jako, że napęd taki bardzo uprościłby kierowanie czołgiem zadecydowano zainstalowanie go w prototypie, który nazwano T1E1.
Problemy z transmisją Hydramatic opóźniały jej dostawę.W sierpniu 1941 roku z tego powodu zdecydowano, by w zbudowanym już egzemplarzu zainstalować wyrób firmy Twin Disc (Model T-16001).OCM 16655 z 21 kwietnia 1941 roku nadał temu pojazdowi nazwę T1E2.
Testy rozpoczęto w sierpniu 1941 roku ta torze fabryki Baldwin w Eddystone.Główne problemy leżały w przegrzewających się hamulcach (zlecono ich całkowite przekonstruowanie) i w mechaniżmie zmiany biegów.8-go grudnia 1941 roku prototyp zaprezentowano oficjanie dla oficjeli z Departamentu Uzbrojenia, przedstawiając go obok produkowanego w tym czasie przez Baldwin Locomotive Works czołgu średniego M3.Prezentacja nie powiodła się - zawiódł system hydrauliczny sterowania hamulcami i zmiany biegów.Zawiódł też system obracania wieży.
Natychmiast po pokazie czołg zdemontowano i usprawniono, przebudowuując system chłodzenia oleju przekładniowego i silnikowego.Przebudowano też system wydechowy silnika, co znacząco zmieniło kształt tylnej ściany przedziału silnikowego.
W wyniku brytyjskich doświadczeń z czołgami M3 postanowiono zrezygnować z montowania karabinów maszynowych kierowcy na płycie czołowej.Z bliżej nieznanych powodów usunięto tylko lewoburtowy.Przekonstruowano też wspomnianą płytę czołową zmniejszając do minimum luk kierowcy.Otrzymał on za to dwa (początkowo jeden) peryskopy.Pomocnik kierowcy również otrzymał peryskop.Zmieniono też konstrukcję jego jarzma karabinowego.
Z finałowej wersji prototypowej wieży usunięto wieżyczkę dowódcy, stosując w zamian dwudzielną klapę włazu - podobną do tej z czołgów średnich M4, oraz tylne jarzmo karabinu maszynowego montując go na pierścieniu wokół włazu dowódcy.
Ze względu na złą sytuację na frontach zdecydowano jak najszybsze wprowadzenie czołgu do seryjnej produkcji, nawet w przypadku istnienia pewnych wad.By zapewnić odpowiednio liczną produkcję postanowiono budować te czołgi także z niewyróbowanym jeszcze rozwiązaniem - z poczwórnym silnikiem diesel'a General Motors i transmisją Hydramatic.Postanowiono też (tak, jak w przypadku czołgów średnich M4) budować je zarówno z pancerzami odlewanymi, jak i spawanymi.
OCM 17812 z 14-go lutego 1942 roku zestandardyzował następujące wersje:
-czołg ciężki T1 - z odlewanym pancerzem, silnikiem Wright G-200 i transmisją Hydramatic
-czołg ciężki T1E1 - z odlewanym pancerzem, silnikiem Wright G-200 i napędem elektrycznym General Electric
-czołg siężki T1E2 - z odlewanym pancerzem, silnikiem Wright G-200, Twin Disc
-czołg ciężki T1E3 - ze spawanym pancerzem, silnikiem Wright G-200, Twin Disc
-czołg cięzki T1E4 - ze spawanym pancerzem, cztery silniki diesel'a G-71 z General Motors, Dwie transmisje Hydramatic
OCM 18059 z 13-go kwietnia 1942 roku zestandardyzował zatwierdzone do produkcji modele T1E2 i T1E3 jako czołgi ciężkie M6 i M6A1.Pierwotne zamówienie opiewało na 1084 czołgi, ale zmniejszono je do 115 egzemplarzy.Zaniechano też budowy prototypów T1 i T1E4.
Prototyp T1E1 zmontowano w zakładach General Electric w Erie, w stanie Pennsylvania.W czasie testów fabrycznych radził sobie znakomicie.Pomimo, że na rysunkach i w dotyczącej tego pojazdu korespondencji często pojawia się nazwa M6A2, to w/g Hunnicutta nazwy tej nigdy mu nie nadano.Zainteresowanie tym pojazdem zgłosiła US Army i pomimo przyznania projektowi najniższego priorytetu produkcyjnego zamówiono ich 115 sztuk.Łącznie miało więc powstać 50 egzemplarzy czołgu M6, 60 egzemplarzy M6A1 do eksportu w ramach Lend-Lease'u oraz 115 egzemplarzy T1E1.
Produkcja miała się rozpocząć w październiku bądź listopadzie 1942 roku, ale uległo to kolejnemu opóźnieniu.7-go grudnia tegoż roku Dowódca Wojsk Pancernych gen. Jacob Devers nazkazał rezygnację z programu budowy czołgów ciężkich i zwiększenie produkcji czołgów średnich.Ze względu na gotową linię produkcyjną i zgromadzone elementy zezwolono na budowę 40 sztuk - ośmiu M6, dwunastu M6A1 i dwudziestu T1E1 - wszystkie zbudowano w zakładach Baldwin.Wliczając dwa prototypy (T1E1 i T1E2) oraz pierwszy egzemplarz produkcyjny z nieuruchomionej taśmy w Fisher Body Division koncernu General Motors otrzymamy liczbę 43 zbudowanych czołgów ciężkich linii T1.
Pierwsze wyprodukowane egzemplarze czołgów M6 (16-go stycznia 1943 roku) i M6A1 (9-go marca 1943 roku) wysłano do Fort Knox celem gruntownego przetestowania.Ich rezultat nie pozostawił na nich suchej nitki - uznając niezdatnymi do służby bez kompletnej przebudowy.Rozplanowanie stanowisk załogi uznano za fatalny.Rozmaitość i ilość zastosowanego uzbrojenia uznano za zbyt kłopotliwe w użyciu (jeden czołg - cztery różne kalibry!).Cały układ uzbrojenia uznano za nieprzemyślany - czołg nie miał karabinu maszynowego obrony okrężnej, za to miał uznaną za przestarzałą armatkę 37 mm.Zalecano pzebudowę jarzma, zdemontowanie armatki i instalacje karabinu maszynowego.50.trzycalowa armata M7 również została uznana za niewystarczającą dla czołgu ciężkiego.
W czasie testów w Fort Knox testowany egzemplarz M6A1 otrzymał nieco odmienne wózki podwoziowe i gąsienice, które póżniej zamontowano do prób również w czołgu M6.
Prototypowy T1E1 wysłano do Aberdeen Proving Grounds, gdzie w miejsce starych armatek zainstalowano 90 mm armatę T7 (póżniej zestandardyzowano ją jako 90mm M3 i stosowano w czołgach M26 Pershing).Wymagało to jednak znacznej przebudowy wieży.Prób nie kontynuowano.
Departament Uzbrojenia zakładał, że po inwazji Europy potrzebne będą bardzo silnie opancerzone czołgi przełamania - przeznaczone do niszczenia fortyfikacji stałych.Zaproponowano pogrubienie pancerza czołowego czołgów T1E1 do łącznej grubości 7 1/2 cala (191mm)(z eliminacja przednich karabinów maszynowych i luku kierowcy) przez naspawanie dodatkowych płyt pancernych.Uzbrojenie miała stanowić 105mm armata T5E1.Wymagało to zastosowania zupełnie nowej wieży, projektowanej z myślą o czołgu ciężkim T29.Jako, że wymagała ona pierścienia o średnicy 80 cali (203.2cm) należało przebudować całą płytę stropową czołgu.
OCM z 14-go sierpnia 1944 roku zlecalo jak najszybszą przebudowę 15 czołgów (z 20 zbudowanych T1E1 5 zamierzano skanibalizować) standardyzując go jako M6A2E1.
Powiadomiony o projekcie gen. Eisenhower odtelegrafował, że czołgi te na ETO są niepotrzebne i nie będą się nadawały do służby liniowej.
Przebudowy zaniechano.
Testy w Aberdeen Proving Ground wykazały, że załadowany do spodziewanej masy całkowitej czołgu M6A2E1 czołg T1E1 ledwie potrafił poradzić sobie podjazdem pod 40-to stopniowe zbocze...
Dwa czołgi z nowym, osiemdziesięciocalowym pierścieniem użyto w Aberdeen do testowania nowych wież.
14 grudnia 1944 roku OCM 26039 sklasyfikował czołgi ciężkie M6, M6A1 i T1E1 jako przestarzałe.Zostały one zezłomowane.
Jeden T1E1 ocalał i znajduje się on w zbiorach Ordnance Museum na terenie Aberdeen Proving Ground.


Dane techniczne:













































































































































































Czołg T1E1 T1E2 M6 M6A1 M6A2E1
Długosć całkowita 843.3cm 812.8cm 843.3cm 843.3cm 1117.6cm
Szerokość 312.4cm 312.4cm 312.4cm 312.4cm 312.4cm
Wysokosć do stropu wieży 299.7cm 309.9cm (nad wieżyczką dowódcy) 299.7cm 299.7cm 348cm
Masa brutto 57727 kg 57273kg 57500 kg 57409 kg 70000 kg
Pancerz czołowy górny 83mm 76mm 83mm 83mm 191mm
Pancerz czołowy dolny 70mm-102mm 76mm 70mm-102mm 70m-102mm 191mm
Pancerz boczny górny 44mm 64mm (z przodu) 51mm (z tyłu) 44mm 44mm 44mm
Pancerz boczny dolny 70mm (razem z fartuchem podwoza) 70mm (razem z fartuchem podwoza)
70mm (razem z fartuchem podwoza)
70mm (razem z fartuchem podwoza)
70mm (razem z fartuchem podwoza)
Pancerz tylny 41mm 51mm 41mm 41mm 41mm
Pancerz stropu i podłogi 25mm 25mm 25mm 25mm 25mm
Pancerz jarzma 102mm 76mm 102mm 102mm 191mm
Pancerz wieży 83mm 76mm 83mm 83mm przód-191mm boki-89mm tył-208mm
Jarzmo uzbrojenia armaty:

3 calowa M7

37mm M6

w jarzmie T49
armaty:

3 calowa M7,

37mm M5E1
armaty:

3 calowa M7

37mm M6

w jarzmie T49
armaty:

3 calowa M7

37mm M6

w jarzmie T49
105mm

armata T5E1 plus

km .30 cala M1919 A4
Karabiny maszynowe plus broń osobista 2 x .50 HB M2 w jarzmie T52 z przodu kadłuba, 1x.30 M1919 A4 z przodu kadłuba, 1x.30 M1919 A4 A-A na stropie wieży, 2xpistolet maszynowy .45 M1928A1, 24 granaty ręczne 1x.50 HB M2 w jarzmie z tyłu wieży, 2x.50 HB M2 w jarzmie kadlubo-wym, 2x.30 M1919 A4 w kadłubie, 1x.30 M1919 A4 w wieżyczce dowódcy, 2xpistolet maszynowy .45 M1928A1,24 granaty ręczne 2 x .50 HB M2 w jarzmie T52 z przodu kadłuba, 1x.30 M1919 A4 z przodu kadłuba, 1x.30 M1919 A4 A-A na stropie wieży, 2xpistolet maszynowy .45 M1928A1, 24 granaty ręczne 2 x .50 HB M2 w jarzmie T52 z przodu kadłuba, 1x.30 M1919 A4 z przodu kadłuba, 1x.30 M1919 A4 A-A na stropie wieży, 2xpistolet maszynowy .45 M1928A1, 24 granaty ręczne 1x.50 HB M2 AA na stropie wieży, 5x pistolet maszynowy .45 M3, 12 granatów ręcznych
Zapas amunicji 75 x3 cale

202x37mm

6900x.50

1200x.45

5500x.30
75x3 cale

200x37mm

8000x.50

1200x.45

10000x.30
75 x3 cale

202x37mm

6900x.50

1200x.45

5500x.30
75 x3 cale

202x37mm

6900x.50

1200x.45

5500x.30
60x105mm

600x.50

900x.45

4000x.
Silnik Wright G-200, 8 cylindrowy, gwiazdowy, Model 759C9GCI moc maksymal-na 960 KM przy 2600 obr.min. Wright G-200, 8 cylindrowy, gwiazdowy, Model 759C9GCI moc maksymal-na 960 KM przy 2600 obr.min. Wright G-200, 8 cylindrowy, gwiazdowy, Model 759C9GCI moc maksymal-na 960 KM przy 2600 obr.min. Wright G-200, 8 cylindrowy, gwiazdowy, Model 759C9GCI moc maksymal-na 960 KM przy 2600 obr.min. Wright G-200, 8 cylindrowy, gwiazdowy, Model 759C9GCI moc maksymal-na 960 KM przy 2600 obr.min.
Transmisja napęd elektryczny Twin Disc torque converter model T16001 ze skrzynia biegów Timken Twin Disc torque converter model T16001 ze skrzynia biegów Timken Twin Disc torque converter model T16001 ze skrzynia biegów Timken napęd elektryczny
Zapas paliwa 464 galony - 1756 litrów 477 galonów - 1805.5 litra 477 galonów - 1805.5 litra 477 galonów - 1805.5 litra 464 galony - 1756 litrów
Instalacja elektryczna 24V, generator 200A 24V, generator 50A 24V, generator 50A 24V, generator 50A 24V, generator 200A
Prędkosć maksymalna na drodze 32km/godz 35km/godz 35km/godz 35km/godz 29km/godz
Zasięg po drogach ok. 161km ok. 161km ok. 161km ok. 161km ok. 161km



M6A1 - pilot produkcyjny




M6A1 - pilot produkcyjny




M6A2E1




M6A2E1




M6 produkcyjny




M6 produkcyjny




T1 - drewniana makieta




T1E1 - 90mm T7 APG




T1E1 - produkcyjny




T1E1 - produkcyjny




T1E2 - prototyp




T1E2 - prototyp




Bibliografia:
R.P. Hinnicutt - Firepower, A History of the American Heavy Tank - Presidio Press, 1988
P.Chamberlain i C.Ellis - British And American Tanks of World War II - Arco Publishing, 1981
Fred W.Crimson - US Military Tracked Vehicles - Motorbooks International