zaloguj przez facebook
4.7cm PaK(t)(Sfl) auf Pz.Kpfw.I (Sd.Kfz.101) ohne Turm
Już w trakcie Kampanii 1939 roku Niemcy zwrócili uwagę na dokuczliwie długi czas rozwinięcia do pozycji bojowej swojej podstawowej armaty przeciwpancernej - 3.7cm PaK 36.Przebijalność pancerza przez pociski tej armaty była wystarczająca do zniszczenia lekko opancerzonych pojazdów polskich, ale już w walce z czołgami francuskimi, czy brytyjskimi czołgami piechoty byłaby zbyt mała.Rheinmetall-Borsig dopiero kończył prace projektowe nowej armaty 5 cm PaK 38.Zwrócono zatem uwagę na dużą ilość armat przeciwpancernych przejetych w Czechosłowacji.47 mm Skoda kanon P.U.V. vz.38 model A-5 miała lufę o długości 2040mm (L/43.4).Prędkość początkowa pocisku przeciwpancernego o masie 1.65 kg wynosiła 775metrów na sekundę.W praktyce skutecznie można było razić z niej cele odległe do 1500 metrów od wylotu lufy.Przebijalność pancerza wynosiła 60mm (90 stopni) z odległości 1200 metrów.Dla porównania - 3.7cm PaK 36 mógł przebić pancerz 46mm na odległość o połowę mniejszą...Dodatkowym plusem tej armaty była możliwość strzelania z niej pociskami burzącymi (2.3kg).Przy ich użyciu prędkość początkowa spadała do 400 metrów na sekunde.
O ile same armaty były zdecydowanie lepsze od swoich niemieckich odpowiedników, to ich lawety były zdecydowanie gorsze.Koła i zawieszenia nie pozwalały na szybkie holowanie w trakcji motorowej.Wprowadzenie armaty do boju zajmowało jeszcze więcej czasu, niż niemieckiej trzydziestosiedmiomilimetrówki...
Waffenamt zasugerował możliwość zamontowania tych armat na podwoziach gąsienicowych, co rozwiązywałoby problem mobilności.
Nie była to myśl nowa.Pierwsze działa samobieżne budowano juz w czasie pierwszej wojny światowej.Gąsienicowe niszczyciele czołgów konstruowało w Europie lat trzydziestych wiele firm.Budowali je Włosi (Semovente da 47/32 na bazie L3), Brytyjczycy (czołg lekki Mk.VI uzbrojony w armatę dwufuntową).Polacy eksperymentowali z TKD i TKS-D.Najwięcej i najlepsze pojazdy tej klasy budowali Czesi: udało się im nawet wyeksportować serię Skód S-I-d do Jugosławii(gdzie nazwano je T-32).Najciekawszymi ich pojazdami w tej klasie, były Skody PUV-6 (na bazie tankietki MU-6) i rewolucyjny transporter armaty przeciwpancernej LKMVP.
Niemcy dysponowali dość dużą ilością odsyłanych do remontu (bądź zastępowanych w jednostkach liniowych przez inne typy wozów bojowych) lekkich czołgów Pz.Kpfw.I.Pewną ilość tychże pojazdów (w wersji B) postanowiono przebudować.
Zimą lat 1939/1940 berliński Alkett opracował plany konstrukcyjne nowego niszczyciela czołgów.Zakładały one demontaż wieży i części płyty stropowej przedziału bojowego oraz wzmocnienie płyty podłogowej i pozostałej części stropu dla instalacji armaty.Miała ona być osłonieta tarczą pancerną o grubośći 14.5 mm.Załogę miała ochraniać otwarta do góry i nadbudówka z 13-to milimetrowych płyt pancernych.We wczesnych egzemplarzach była ona pięcioboczna, o górnej krawędzi opadającej ku tyłowi.W egzemplarzach późniejszych miała ona siedem płyt o równej wysokości.Nadbudówka ta dawała dużo lepszą osłone armacie, niż załodze, stąd też na zdjęciach frontowych najczęściej widzimy ją w hełmach - w broni pancernej widok to nie za często spotykany...
Kąt ostrzału armaty wynosił +/- 17.5 stopnia w płaszczyźnie poziomej i od -8 stopni do +10 stopni w pionie.Zastosowano oryginalny, czechosłowacki celownik ZF 2x30.Ponieważ armatę zamontowano na kadłubie, wysokość na jakiej znajdował się wylot lufy wynosiła 1.72 metra, zaś wysokość całkowita sięgnęła dwóch metrów i dwudziestu pięciu centymetrów.Był to naprawde duży cel, o czym miały się przekonać ich załogi...
Masa całkowicie załadowanego pojazdu wynosiła 6.4 tony (wzrost z 5.8 tony Pz.Kpfw. I Ausf B), co jednak nie spowodowało pogorszenia zdolności trakcyjnych, ani spadku prędkości maksymalnej.
Nowy Panzerjäger zabierał 86 sztuk amunicji (bądź 84 - w zależności od źródeł) mieszczących się w pieciu schowkach w przedziale bojowym, bądź na stropie silnika, w zasięgu rąk załogi.Minimum dziesięć nabojów miało pociski burzące.Dodatkowo na etatowym wyposażeniu znajdowały się dwa MP-38/40 i 192 naboje do nich.
Wczesne egzemplarze dysponowały jedynie odbiornikiem radiowym (Fu 2).Antena znajdowała sie z prawej strony stanowiska kierowcy,Późniejsze egzemplarze otrzymały "Funksprechgerät a" (FuG Spr a), czyli radiostację dwukierunkową.Gniazdo anteny przeniesiono na jedną z płyt po lewej stronie nadbudówki.
Pierwszą serię 132 pojazdów zbudowano w zakładach Alkett w Berlinie pomiedzy marcem, a majem 1940-go roku (w marcu zbudowano 40, w kwietniu 50, a w maju 42).Fotografie nie potwierdzają by produkowano je w innych zakładach berlińskich.Znane są jednakże zdjęcia ukazujące halę zakładów Skody w Pilźnie z linią przebudowującą Pz.Kpfw.I na niszczyciele czołgów (remontowano tam też czołgi Pz.Kpfw. I, II oraz 35(t) ).
Produkcję wznowiono nieco później w tym samym roku.Linii produkcyjnej w Zakładach CKD/BMM w Pradze najprawdpodobniej nigdy nie było, choć niektóre źródła o niej wspominają, tak jak i o produkcji w innych zakładach w Berlinie.
Na liście Heerswaffenamt G2043 z 1.4.1942 doliczono się 361sztuk Pz.Jäg. I (1 stycznia 1943 roku już tylko 205 sztuk).Prócz tego podano liczbe 494 ex-czechosłowackich armat 4.7cm w fortyfikacjach stałych, 149 sztuk holowanych oraz 174 egzemplarze zamontowane na podwoziach ex-francuskich czołgów Renault R-35 (4.7cm PaK (t) auf Pz.Kpfw. R-35(f) ).Listy takie, jak wymieniona służyły do planowania zapotrzebowania na amunicję i stanowią dobre źródło informacji o stanach danego typu uzbrojenia w danym okresie.
Niektóre publikacje sugerują istnienie Panzerjägera I z francuskiego pochodzenia armatą 47mm (SA 37 APX ?), ale póki co nie znalazło to potwierdzenia w fotografiach.
Po raz pierwszy wozy Panzerjäger I zostały użyte bojowo w czasie Operacji Rot - inwazji na Belgię, Holandię, Francję i Luksemburg w maju 1940 roku.132 pojazdy rozdzielono pomiędzy cztery Panzer Jäger Abteilungen - motorisierte Selbstfahrlafette: 521 (w składzie Panzergruppe von Kleist, 12-tej Armii, Grupy Armii A (Środek)), 616 (w rezerwie 2-giej Armii, Grypy Armii A), 643 (w rezerwie 12-tej Armii, Grupy Armii A) i 670 (6 Korpus 6-tej Armii, Grupy Armii B (Północ)).
W skład każdego z batalionów wchodziła - sekcja dowodzenia, pluton łączności, oraz trzy kompanie niszczycieli czołgów (trzy plutony po trzy wozy bojowe plus sekcja amunicyjna złożona z transportera Sd.Kfz.10 z przyczepą).
W chwili rozpoczęcia Fall Barbarossa istniało już 11 Pz.J.Abt., z których trzy uzbrojone były w maszyny na bazie Renault R-35.Z pozostałych ośmiu - jeden (Pz.J.Abt.605) walczył w składzie 5-tej Dywizji Lekkiej w ramach DAK w Afryce Północnej.
Siedem pozostałych znalazło się na froncie wschodnim.W skład Grupy Armii "Północ" wszedł Pz.J.Abt. 616.W ramach Grupy Armii "Środek" operowały Pz.J.Abt. 521, 529, 543. Pz.J.Abt. 643 pierwotnie znalazł sie w składzie XXXIV.Korpusu Zmotoryzowanego , Panzer Gruppe 3 (Hoth)(Grupia Armii "Środek"), ale później dołączono go do "Verstärktes Infanterieregiment Großdeutschland".Pz.J.Abt. 670 walczył w ramach Grupy Armii "Południe".
Pz.J.Abt. 625 był w rezerwie Heersgruppe D w Norwegii.
Inne jednostki, do których trafiły Pz.Jäg. I :
- 12. Kompanie der Lehr Brigade (motorisiert) 900,
- 2. Kompanie (Haupsturmführer Prinz) z tzw. Abteilung Schönberger z SS-Leibstandarte A.H. - odznaczyła się ona w zdobyciu Rostowa 20-go listopada 1941 roku,
- 4.Kompanie (Sfl.) der Panzerjäger Ersatzabteilung 13 w Magdeburgu.
W czasie walk w Rosji straty rosły w tempie zastraszającym.W okresie pomiedzy 22 czerwca, a 31 grudnia 1941 roku utracono ich 140 sztuk (plus 14 w Afryce).
Wycofywanie ich z jednostek liniowych zaczęto jesienia 1943 roku.Nie tak znów wiele ich tego momentu doczekało...
Dane techniczne:
Załoga - 3
Pancerz - nadbudówka i kadłub - 13mm
Pancerz - strop i dno kadłuba - 6mm
Tarcza pancerna armaty - 14.5mm
Uzbrojenie - armata 4.7cm PaK(t) L/43.4
Zapas amunicji - 86 (10 burzących)
Celownik - ZF 2x30
Radio - FuG 2, bądź FuG Spr a w egzemplarzach późniejszych
Silnik - Maybach NL38TR - 6 cylindrów, 100 koni mechanicznych mocy przy 3000 obrotach na minutę
Skrzynia przekładniowa - sześcioprzełożeniowa, ZF FG 31 (Aphon); sprzęgło dwutarczowe, suche
Zapas paliwa - 146 litrów w dwóch zbiornikach
Zasięg - 110 - 120 km po drogach
Prędkość maksymalna - 40 kilometrów na godzine
Bibliografia:
Panzerjäger I - Istriebitiel' tankow - Wojenno-tiechniczeskaja seria #152, Kirow 2000
Panzerjäger vol.2 - Waffen Arsenal #2
Panzerjäger I - Heiner F. Duske - Nuts And Bolts #7 - 1997
Die Panzerkampfwagen I und II und Ihre Abarten - Walter Spielberger - Motorbuch Verlag 1974
Liegkij Tank Panzer I - Broniekolliekcja 2/2000
O ile same armaty były zdecydowanie lepsze od swoich niemieckich odpowiedników, to ich lawety były zdecydowanie gorsze.Koła i zawieszenia nie pozwalały na szybkie holowanie w trakcji motorowej.Wprowadzenie armaty do boju zajmowało jeszcze więcej czasu, niż niemieckiej trzydziestosiedmiomilimetrówki...
Waffenamt zasugerował możliwość zamontowania tych armat na podwoziach gąsienicowych, co rozwiązywałoby problem mobilności.
Nie była to myśl nowa.Pierwsze działa samobieżne budowano juz w czasie pierwszej wojny światowej.Gąsienicowe niszczyciele czołgów konstruowało w Europie lat trzydziestych wiele firm.Budowali je Włosi (Semovente da 47/32 na bazie L3), Brytyjczycy (czołg lekki Mk.VI uzbrojony w armatę dwufuntową).Polacy eksperymentowali z TKD i TKS-D.Najwięcej i najlepsze pojazdy tej klasy budowali Czesi: udało się im nawet wyeksportować serię Skód S-I-d do Jugosławii(gdzie nazwano je T-32).Najciekawszymi ich pojazdami w tej klasie, były Skody PUV-6 (na bazie tankietki MU-6) i rewolucyjny transporter armaty przeciwpancernej LKMVP.
Niemcy dysponowali dość dużą ilością odsyłanych do remontu (bądź zastępowanych w jednostkach liniowych przez inne typy wozów bojowych) lekkich czołgów Pz.Kpfw.I.Pewną ilość tychże pojazdów (w wersji B) postanowiono przebudować.
Zimą lat 1939/1940 berliński Alkett opracował plany konstrukcyjne nowego niszczyciela czołgów.Zakładały one demontaż wieży i części płyty stropowej przedziału bojowego oraz wzmocnienie płyty podłogowej i pozostałej części stropu dla instalacji armaty.Miała ona być osłonieta tarczą pancerną o grubośći 14.5 mm.Załogę miała ochraniać otwarta do góry i nadbudówka z 13-to milimetrowych płyt pancernych.We wczesnych egzemplarzach była ona pięcioboczna, o górnej krawędzi opadającej ku tyłowi.W egzemplarzach późniejszych miała ona siedem płyt o równej wysokości.Nadbudówka ta dawała dużo lepszą osłone armacie, niż załodze, stąd też na zdjęciach frontowych najczęściej widzimy ją w hełmach - w broni pancernej widok to nie za często spotykany...
Kąt ostrzału armaty wynosił +/- 17.5 stopnia w płaszczyźnie poziomej i od -8 stopni do +10 stopni w pionie.Zastosowano oryginalny, czechosłowacki celownik ZF 2x30.Ponieważ armatę zamontowano na kadłubie, wysokość na jakiej znajdował się wylot lufy wynosiła 1.72 metra, zaś wysokość całkowita sięgnęła dwóch metrów i dwudziestu pięciu centymetrów.Był to naprawde duży cel, o czym miały się przekonać ich załogi...
Masa całkowicie załadowanego pojazdu wynosiła 6.4 tony (wzrost z 5.8 tony Pz.Kpfw. I Ausf B), co jednak nie spowodowało pogorszenia zdolności trakcyjnych, ani spadku prędkości maksymalnej.
Nowy Panzerjäger zabierał 86 sztuk amunicji (bądź 84 - w zależności od źródeł) mieszczących się w pieciu schowkach w przedziale bojowym, bądź na stropie silnika, w zasięgu rąk załogi.Minimum dziesięć nabojów miało pociski burzące.Dodatkowo na etatowym wyposażeniu znajdowały się dwa MP-38/40 i 192 naboje do nich.
Wczesne egzemplarze dysponowały jedynie odbiornikiem radiowym (Fu 2).Antena znajdowała sie z prawej strony stanowiska kierowcy,Późniejsze egzemplarze otrzymały "Funksprechgerät a" (FuG Spr a), czyli radiostację dwukierunkową.Gniazdo anteny przeniesiono na jedną z płyt po lewej stronie nadbudówki.
Pierwszą serię 132 pojazdów zbudowano w zakładach Alkett w Berlinie pomiedzy marcem, a majem 1940-go roku (w marcu zbudowano 40, w kwietniu 50, a w maju 42).Fotografie nie potwierdzają by produkowano je w innych zakładach berlińskich.Znane są jednakże zdjęcia ukazujące halę zakładów Skody w Pilźnie z linią przebudowującą Pz.Kpfw.I na niszczyciele czołgów (remontowano tam też czołgi Pz.Kpfw. I, II oraz 35(t) ).
Produkcję wznowiono nieco później w tym samym roku.Linii produkcyjnej w Zakładach CKD/BMM w Pradze najprawdpodobniej nigdy nie było, choć niektóre źródła o niej wspominają, tak jak i o produkcji w innych zakładach w Berlinie.
Na liście Heerswaffenamt G2043 z 1.4.1942 doliczono się 361sztuk Pz.Jäg. I (1 stycznia 1943 roku już tylko 205 sztuk).Prócz tego podano liczbe 494 ex-czechosłowackich armat 4.7cm w fortyfikacjach stałych, 149 sztuk holowanych oraz 174 egzemplarze zamontowane na podwoziach ex-francuskich czołgów Renault R-35 (4.7cm PaK (t) auf Pz.Kpfw. R-35(f) ).Listy takie, jak wymieniona służyły do planowania zapotrzebowania na amunicję i stanowią dobre źródło informacji o stanach danego typu uzbrojenia w danym okresie.
Niektóre publikacje sugerują istnienie Panzerjägera I z francuskiego pochodzenia armatą 47mm (SA 37 APX ?), ale póki co nie znalazło to potwierdzenia w fotografiach.
Po raz pierwszy wozy Panzerjäger I zostały użyte bojowo w czasie Operacji Rot - inwazji na Belgię, Holandię, Francję i Luksemburg w maju 1940 roku.132 pojazdy rozdzielono pomiędzy cztery Panzer Jäger Abteilungen - motorisierte Selbstfahrlafette: 521 (w składzie Panzergruppe von Kleist, 12-tej Armii, Grupy Armii A (Środek)), 616 (w rezerwie 2-giej Armii, Grypy Armii A), 643 (w rezerwie 12-tej Armii, Grupy Armii A) i 670 (6 Korpus 6-tej Armii, Grupy Armii B (Północ)).
W skład każdego z batalionów wchodziła - sekcja dowodzenia, pluton łączności, oraz trzy kompanie niszczycieli czołgów (trzy plutony po trzy wozy bojowe plus sekcja amunicyjna złożona z transportera Sd.Kfz.10 z przyczepą).
W chwili rozpoczęcia Fall Barbarossa istniało już 11 Pz.J.Abt., z których trzy uzbrojone były w maszyny na bazie Renault R-35.Z pozostałych ośmiu - jeden (Pz.J.Abt.605) walczył w składzie 5-tej Dywizji Lekkiej w ramach DAK w Afryce Północnej.
Siedem pozostałych znalazło się na froncie wschodnim.W skład Grupy Armii "Północ" wszedł Pz.J.Abt. 616.W ramach Grupy Armii "Środek" operowały Pz.J.Abt. 521, 529, 543. Pz.J.Abt. 643 pierwotnie znalazł sie w składzie XXXIV.Korpusu Zmotoryzowanego , Panzer Gruppe 3 (Hoth)(Grupia Armii "Środek"), ale później dołączono go do "Verstärktes Infanterieregiment Großdeutschland".Pz.J.Abt. 670 walczył w ramach Grupy Armii "Południe".
Pz.J.Abt. 625 był w rezerwie Heersgruppe D w Norwegii.
Inne jednostki, do których trafiły Pz.Jäg. I :
- 12. Kompanie der Lehr Brigade (motorisiert) 900,
- 2. Kompanie (Haupsturmführer Prinz) z tzw. Abteilung Schönberger z SS-Leibstandarte A.H. - odznaczyła się ona w zdobyciu Rostowa 20-go listopada 1941 roku,
- 4.Kompanie (Sfl.) der Panzerjäger Ersatzabteilung 13 w Magdeburgu.
W czasie walk w Rosji straty rosły w tempie zastraszającym.W okresie pomiedzy 22 czerwca, a 31 grudnia 1941 roku utracono ich 140 sztuk (plus 14 w Afryce).
Wycofywanie ich z jednostek liniowych zaczęto jesienia 1943 roku.Nie tak znów wiele ich tego momentu doczekało...
Dane techniczne:
Załoga - 3
Pancerz - nadbudówka i kadłub - 13mm
Pancerz - strop i dno kadłuba - 6mm
Tarcza pancerna armaty - 14.5mm
Uzbrojenie - armata 4.7cm PaK(t) L/43.4
Zapas amunicji - 86 (10 burzących)
Celownik - ZF 2x30
Radio - FuG 2, bądź FuG Spr a w egzemplarzach późniejszych
Silnik - Maybach NL38TR - 6 cylindrów, 100 koni mechanicznych mocy przy 3000 obrotach na minutę
Skrzynia przekładniowa - sześcioprzełożeniowa, ZF FG 31 (Aphon); sprzęgło dwutarczowe, suche
Zapas paliwa - 146 litrów w dwóch zbiornikach
Zasięg - 110 - 120 km po drogach
Prędkość maksymalna - 40 kilometrów na godzine
Wczesna wersja Pz.Jäg. I - "Fink" we Francji, 1940
Wczesne wersje Pz.Jäg. I - najprawdopodobniej Rosja 1941
Wczesna wersja Pz.Jäg. I
Wczesna wersja Pz.Jäg. I - widoczne oryginalne gniazdo anteny - Francja 1940
Wczesna wersja Pz.Jäg. I - Francja 1940
Wczesna wersja Pz.Jäg. I - Pz.J.Abt. 521 (późniejsza wersja godłajednostki) - późniejsze mocowanie anteny - Rosja 1942
Wczesna wersja Pz.Jäg. I - Pz.J.Abt. 521 (wcześniejsza wersja godła) - Francja 1940
Późna wersja Pz.Jäg. I - Rosja 1942
Wczesna wersja Pz.Jäg. I - Francja 1940
4. Kompanie (Sfl.) der Panzerjäger Ersatzabteilung 13 - przysięga 28.05.1940 r. w Magdeburgu.
Źródło: Nuts & Bolts #7
2. Kompanie Abteilung Schönberger z Brigade Leibstandarte A.H. - walki o Rostów 20.11.1941 r.
Źródło: Nuts & Bolts #7
Późna wersja Pz.Jäg. I - pojazd Pz.J.Abt.605 zdobyty przez Brytyjczyków pod El Alamein
Źródło: Nuts & Bolts #7
4.7cm PaK(t) - po zdemontowaniu do badań w Aberdeen Proving Ground, Maryland.
Źródło: Nuts & Bolts #7
Bibliografia:
Panzerjäger I - Istriebitiel' tankow - Wojenno-tiechniczeskaja seria #152, Kirow 2000
Panzerjäger vol.2 - Waffen Arsenal #2
Panzerjäger I - Heiner F. Duske - Nuts And Bolts #7 - 1997
Die Panzerkampfwagen I und II und Ihre Abarten - Walter Spielberger - Motorbuch Verlag 1974
Liegkij Tank Panzer I - Broniekolliekcja 2/2000
